เมื่อยุคสมัยเปลี่ยน ทัศนคติ และพฤติกรรมการใช้ชีวิตของผู้คนย่อมเปลี่ยนแปลงตาม ในยุค 90’s เป็นยุค Analog ทุกสิ่งทุกอย่าง ยังไม่ได้เชื่อมโยงถึงกันได้ง่ายดาย และรวดเร็วดังเช่นทุกวันนี้ แต่ก็มี “เสน่ห์” บางอย่างที่ยังอยู่ในความทรงจำของใครหลายคน
เมื่อโลกหมุนเข้าสู่ “ยุคดิจิทัล” นาฬิกาชีวิตคนเรา และทุกสิ่งทุกอย่างรอบตัว ต่างหมุนในจังหวะเร็วขึ้น ก็ทำให้ทุกอย่างขยับ – ปรับเปลี่ยนรวดเร็ว ชนิดที่ว่าหากจะอยู่รอดได้ในยุคนี้ ไม่ว่าจะเป็นภาคธุรกิจ หรือคนทั่วไป ต้องมีความพร้อมที่จะปรับตัวตลอดเวลา
ในงาน “GroupM FOCAL 2019” หนึ่งในหัวข้อที่น่าสนใจ ได้เผยงานวิจัย “พฤติกรรมผู้บริโคยุคดิจิทัล และภาพรวมอนาคตในการใช้จ่ายของผู้บริโภค” ซึ่งเปรียบเทียบให้เห็นความเปลี่ยนแปลงระหว่าง “ยุค 90’s” และ “ยุคดิจิทัล” โดย “คุณณัฐวีร์ ณีว มาวิจักขณ์, Head of Marketing & Development, GroupM” ได้ฉายภาพความแตกต่างของทัศนคติ – วิถีชีวิต – พฤติกรรมการเสพสื่อ และการใช้จ่ายของสองยุค สะท้อนให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นได้อย่างชัดเจน
“ทัศนคติ – การใช้ชีวิตยุค Analog – Digital” อินเทอร์เน็ตไม่ใช่ New Normal แต่คือสิ่งที่ทุกคนเข้าถึงได้
ก่อนหน้านี้เมื่อพูดถึง “อินเทอร์เน็ต” หรือ “ดิจิทัล” ถือเป็น “New Normal” ของสังคม แต่ทุกวันนี้ดิจิทัล คือสิ่งที่ขาดไม่ได้ เพราะกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตคนยุคนี้ไปแล้ว
เช่น โรงเรียน ใช้สื่อดิจิทัลในการติดต่อนักเรียน เพื่อแจ้งข้อมูลข่าวสารต่างๆ ของโรงเรียน หรือ ในงานราชการ ในอดีตเอกสารถูกส่งมาทางแมสเซนเจอร์ หรือทางไปรษณีย์ แต่ปัจจุบันถูกส่งผ่าน LINE และอีเมล์
ขณะเดียวกัน เมื่อก่อน คนส่วนใหญ่มองว่าคนใช้ดิจิทัล คือคนที่อยู่ในเมือง หรือคนรุ่นใหม่ใช้กัน แต่ทุกวันนี้ ไม่ได้เป็นเช่นนั้นแล้ว เพราะคนต่างจังหวัดที่อยู่อาศัยนอกเมือง ก็ใช้ดิจิทัลเช่นเดียวกับคนที่อยู่อาศัยในเมืองเช่นกัน
ขณะที่ “วิถีชีวิต” (Way of Life) ของยุค ‘90s กับ ยุคดิจิทัล แตกต่างกันชัดเจน แต่สิ่งหนึ่งที่ไม่เปลี่ยนแปลงคือ สังคมไทยยังคงเป็น “สังคมเกษตรกรรม”
ในช่วงยุค ‘90s สังคมไทย เป็นสังคมเกษตรกรรม ในขณะที่วิถีชีวิตของกลุ่มผู้สูงวัยในต่างจังหวัด ยุคนั้นนิยมทำเกษตรกรรม และทำงานหัตถกรรม ส่วนคนหนุ่มสาวในต่างจังหวัด มีมุมมองว่าต้องการทำงานในโรงงานมากกว่า
ปี 2017 สังคมไทย ยังคงเป็นสังคมเกษตรกรรม ขณะที่วิถีชีวิตของกลุ่มผู้สูงวัยในต่างจังหวัด เปลี่ยนจากทำหัตถกรรม แต่เข้าสู่งานภาคบริการ เช่น ร้านกาแฟ งานส่วนโรงแรม ส่วนคนรุ่นใหม่ ต้องการมีธุรกิจของตัวเอง ในรูปแบบ e-SME
ปี 2019 ประเทศไทย ยังคงเป็นสังคมเกษตรกรรม ในขณะที่วิถีชีวิตของคนสูงวัย กลับมาทำงานหัตถกรรม เพราะรู้สึกมีคุณค่า และมีความภาคภูมิใจ ส่วนคนรุ่นใหม่ ต้องการกลับมาพัฒนาบ้านเกิดของตัวเอง เพื่อให้บ้านเกิดมีการเติบโตอย่างยั่งยืน
ชีวิตประจำวันยุค ‘90s มีแต่ Routine แต่ยุคดิจิทัล เมื่อคนเข้าถึงอินเทอร์เน็ต จึงอยากพัฒนาชีวิตให้ดีขึ้น
ชีวิตประจำวัน (Days in a life) ในยุค 90s กับยุคดิจิทัล มีความแตกต่างกัน ถ้าในอดีต กิจกรรมในชีวิตประจำวันเป็นแบบ Routine
คือ ตื่นเช้ามา ทำอาหารเช้า จากนั้นรับประทานอาหารเช้า เสร็จแล้วออกไปทำงาน เมื่อถึงเวลาพักเที่ยง รับประทานอาหารกลางวันแถวที่ทำงาน แล้วทำงานต่อ จนได้เวลาเลิกงาน เดินทางกลับมา และในช่วงเย็น ถึงช่วงค่ำ เป็นเวลาพักผ่อน คุยกับเพื่อน ดูละคร เมื่อละครจบ ได้เวลาเข้านอน
ตรงกันข้ามกับยุคดิจิทัล เมื่อคนเข้าถึงอินเทอร์เน็ต ทำให้สามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร และความรู้ต่างๆ จากทั่วโลกได้ ทำให้ผู้บริโภคยุคนี้ ต้องการพัฒนาชีวิตของตัวเองให้ดีขึ้นในทุกวัน เช่น หางานใหม่ที่ดีกว่า หรือพัฒนาทักษะความรู้ความสามารถของตนเองให้ดีขึ้นเรื่อยๆ และใช้เทคโนโลยีดิจิทัล หารายได้เสริม เพื่อมีรายได้เพิ่มขึ้น
ยุค 90’s งานราชการ-แบงก์มาแรง แต่ยุคดิจิทัล ฮิตเป็นเจ้าของธุรกิจขนาดเล็ก อยากเที่ยว-อยากพัก ทำได้ทุกเมื่อ
สำหรับ “วิถีการทำงาน” ของยุค 90’s กับยุคดิจิทัล แตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด
ยุค 90’s ทัศนคติของคน มองว่าชีวิตไม่มีทางเลือกมากนัก เมื่อเรียนจบมา คนส่วนใหญ่เลือกทำงานราชการ งานธนาคาร หรือบางคนเป็นเจ้าของกิจการ ต้องการสร้างบริษัทให้มีลูกน้องเยอะๆ เพื่อแสดงให้เห็นถึงความสำเร็จ และอำนาจของตนเอง
แต่ปี 2019 ทัศนคติการทำงานของคนเปลี่ยนแปลงไปจากอดีตอย่างสิ้นเชิง คนยุคนี้มองว่า มีอิสระในการเลือก ไม่จำเป็นต้องทำตามคนรุ่นก่อน จึงทำให้ Aspiration ของคนยุคดิจิทัล ต้องการเป็นเจ้าของธุรกิจขนาดเล็ก ไม่จำเป็นต้องมีพนักงาน หรือลูกค้าจำนวนมาก และเมื่ออยากพักร้อน อยากเที่ยว ก็ลาพักร้อน และไปเที่ยวทันที!
พฤติกรรมรับสื่อ และช่องทางการสื่อสาร จาก “ทีวี – วิทยุ” สู่ “Online Streaming”
ในส่วนพฤติกรรมการรับสื่อของผู้บริโภคในแต่ละยุคสมัย ก็เปลี่ยนแปลงไปเช่นกัน
ในยุค 90’s มี 5 สื่อหลัก คือ สื่อโทรทัศน์, วิทยุ, สื่อสิ่งพิมพ์, สื่อนอกบ้าน และ สื่อ ณ จุดขาย
ขณะที่ยุคดิจิทัล จากสื่อโทรทัศน์ ถูกแชร์ไปกับ YouTube, LINE TV, Mello และ Facebook Live
สำหรับสื่อวิทยุ ถูกแชร์ไปให้กับ YouTube, Joox หรือ Music Streaming และแอปพลิเคชันวิทยุ
ส่วนสื่อสิ่งพิมพ์ ปัจจุบันคนย้ายจากการอ่านคอนเทนต์บนสิ่งพิมพ์ ไปรับคอนเทนต์จาก Facebook Feed, twitter และ Facebook Live
สื่อนอกบ้าน จากบิลบอร์ดธรรมดา เปลี่ยนเป็นบิลบอร์ดแบบ LED แต่สำหรับ Roadshow หรือรถแห่ ยังคงปรากฎให้เห็นอยู่ในต่างจังหวัด
สำหรับสื่อ ณ จุดขาย ปัจจุบันยังใช้อยู่ เพื่อให้ผู้บริโภคได้ทดลองสินค้า
นอกจากนี้ งานวิจัยครั้งนี้ ยังเผยแอปพลิเคชันยอดนิยมในปี 2019 ในแต่ละ Category แบ่งเป็น
– แอปพลิเคชันข่าว พบว่าคนนิยมติดตามข่าวสาร ผ่าน Facebook, YouTube, IG, Twitter
– แอปพลิเคชันสนทนา คนนิยมติดต่อสื่อสารกันผ่าน LINE และ Facebook Messenger
– แอปพลิเคชันความบันเทิง คนนิยมรับชมคอนเทนต์บันเทิง ผ่าน YouTube, Google บ่งชี้ได้ว่าเมื่อผู้บริโภคอยากดูคอนเทนต์ความบันเทิงอะไร จะใช้ Search Engine ค้นหา นอกจากนี้ยังมี LINE TV, JOOX, Mello, Netflix
– แอปพลิเคชันด้านการเงิน คนนิยมใช้แอปฯ กรุงไทย และเคแบงก์มากที่สุด เพราะถ้าเป็นคนต่างจังหวัด เนื่องจากคนส่วนใหญ่ยังทำงานรับราชการ และลูกค้ากลุ่มใหญ่ของธนาคารกรุงไทย คือ หน่วยงานราชการ ดังนั้นเมื่อเงินเดือนเข้าบัญชี เขาจะถอนเงินออกจากบัญชีกรุงไทย แล้วเอาเงินย้ายไปเข้าบัญชีเคแบงก์
– แอปพลิเคชัน Search ยังคงเป็น Google ตามมาด้วย Facebook
– แอปพลิเคชันด้านการท่องเที่ยว คนนิยมแอปฯ ตอบโจทย์ Total Solution เช่น Traveloka, Booking.com และมีแอปฯ ของสายการบินอย่าง Airasia และ Nok Air
“หารายได้ – การใช้จ่าย” คนยุคดิจิทัล ใช้เทคโนโลยี ทั้งหารายได้เพิ่มขึ้น และจ่ายเงินได้ง่าย-สะดวกขึ้น
งานวิจัยครั้งนี้ ยังเผยถึงพฤติกรรมด้านการเงิน โดยแบ่งเป็น “Money In” เงินเข้ามาอย่างไร กับ “Money Out” คือ ใช้เงินอย่างไร
สำหรับ “Money In” พบว่าคนยุคดิจิทัล ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลในการหารายได้ ไม่ว่าจะเป็นรายได้ประจำ หรือรายได้เสริมก็ตาม เช่น เปิด Facebook Page ของตัวเอง เพื่อขายสินค้าออนไลน์ ซึ่งไม่ได้มีแค่ลูกค้าคนไทยเท่านั้น แต่ยังมีออเดอร์จากลูกค้าต่างประเทศ สั่งซื้อสินค้าเข้ามาด้วย
ขณะที่บางคน ได้นำ Passion ของตนเอง ผันตัวไปเป็น YouTuber ด้านที่ตนเองชื่นชอบ และถนัด
หรือคนที่เปิดกิจการ Home stay ได้ติดตั้งเทคโนโลยี QR Code ของ Alipay เพื่อรองรับนักท่องเที่ยวจีน ซึ่งปัจจุบันนักท่องเที่ยวจีน และรัสเซีย เป็นสองนักท่องเที่ยวกลุ่มที่มีการใช้จ่ายมากสุด เพราะฉะนั้นค่าเงินหยวน กับค่าเงินรูเบิลรัสเซีย จึงเป็นค่าเงินใหญ่ในเวลานี้
ขณะที่ “Money Out” พฤติกรรมการใช้จ่ายระหว่างคน 2 รุ่นแตกต่างกัน คือ
กลุ่มผู้ใหญ่ และผู้สูงวัย ใช้จ่ายไปกับการซื้อของกินของใช้เข้าบ้าน, ผลิตภัณฑ์ดูแลส่วนบุคคล, ค่าเล่าเรียนลูก และลอตเตอรี่ หรือหวย ซึ่งช่องทางการซื้อหวยในปัจจุบัน ใช้วิธีซื้อผ่าน LINE และโอนเงินทันที
ส่วนคนรุ่นใหม่ ใช้เงินไปกับการซื้อเกม เครื่องสำอาง โทรทัศน์มือถือรุ่นใหม่ และรถมอเตอร์ไซค์รุ่นใหม่
นอกจากนี้ยังพบว่าคนไทยส่วนใหญ่ ถูกกระตุ้นให้ใช้จ่ายได้ง่ายขึ้น เมื่อเจอกับโปรโมชั่นส่วนลด
ขณะที่ช่วงเวลาที่คนไทยส่วนใหญ่ใช้จ่าย คือ ช่วงของที่จำเป็นเริ่มหมด แต่การใช้จ่ายแต่ละครั้ง ต้องการคุ้มค่ากับเงินที่จ่ายไป
ส่วนสถานที่ที่คนไทยยุคดิจิทัลใช้เงิน พบว่าปัจจุบันคนไทยใช้จ่ายเงินซื้อสินค้า ผ่านแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซ เช่น LAZADA, Shopee
อย่างไรก็ตามพบว่า คนต่างจังหวัด ยังคงเดินตลาด หรือไปซูเปอร์มารเก็ต แต่ไม่ได้ไปเพื่อซื้อของ แต่ไปเพื่อเปิดหูเปิดตา หรืออัพเดทสิ่งใหม่ๆ
มองอนาคต “โอกาส” มีอยู่ในทุกๆ ที่ – “ปิดการขาย” ให้ได้เร็ว คือ Performance สำคัญของการตลาดยุคนี้
ในช่วงท้าย “คุณณัฐวีร์” ได้ทิ้งท้ายเอาไว้ 3 ข้อถึงการมองไปข้างหน้า คือ
1. โอกาส มีอยู่ทุกที่ เพราะทุกวันนี้อินเทอร์เน็ตเข้าถึงทุกคน แต่ในการทำการตลาด และการสื่อสารควรโฟกัสกลุ่มเป้าหมาย
2. การสร้าง Awareness ไม่ใช่ความสำคัญลำดับต้นๆ เสมอไป แต่สิ่งสำคัญ คือ แบรนด์ต้องเข้าใจ Real Consumer Need เพื่อตอบโจทย์ Win-Win ทั้งฝั่งแบรนด์ – ผู้บริโภค และถ้าต้องการ Performance การขาย ต้องเข้าใจ Customer Journey เพื่อโฟกัสไปที่การปิดการขายให้เร็ว
3. การทำธุรกิจยุคนี้ Co-creation และเข้าไปมีส่วนร่วมกับสังคม-ชุมชน เพื่อสร้างการเติบโตอย่างยั่งยืนในระยะยาว ดังจะเห็นว่าปัจจุบันคนรุ่นใหม่ เมื่อเรียนจบ อยากกลับมาพัฒนาบ้านเกิดของตัวเอง
